fbpx
Ładowanie…

Rysunek Techniczny GD&T/GPS

Szkolenia online: PODSTAWY - GD&T - ADVANCED - ISO286 - CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI
przewiń w dół

Prostoliniowość osi czy powierzchni?

W obecnych normach (zarówno ISO jak i ASME) występują przykłady oznaczenia prostoliniowości zarówno dla elementów rzeczywistych (typu powierzchnia) jak i elementów pochodnych typu oś (a w zasadzie nie oś a „linia środkowa zaobserwowana).

Prostoliniowość powierzchni

Aby dokładnie określić o który typ oznaczenia chodzi, należy pokazać to odpowiednio na rysunku. W momencie, gdy ramka tolerancji wskazuje bezpośrednio na powierzchnię, chodzi oczywiście o prostoliniowość elementu rzeczywistego typu powierzchnia. Nie ma tutaj nic nadzwyczajnego – wpis na ten temat już się pojawił, wraz z wyjaśnieniem prostej metody pomiaru. Oczywiście wskazana powierzchnia może być płaska, może być to powierzchnia boczna wałka czy powierzchnia boczna otworu. Zawsze należy interpretować takie oznaczenie jako prostoliniowość wskazanej powierzchni. Dokładniej rzecz biorąc, w pokazanym przykładzie każdy rzeczywisty zarys liniowy powierzchni bocznej walca, musi znajdować się w polu tolerancji, które ograniczone jest dwiema, wzajemnie równoległymi liniami, odległymi od siebie o wskazaną wartość tolerancji. Warunek należy kontrolować w każdym przekroju przechodzącym przez oś detalu (a wiec kontrola dotyczy każdej tworzącej walca).

Dla tak pokazanego wałka, możemy oznaczyć również inne wymaganie prostoliniowości. Wymaganie, gdzie ramka tolerancji prostoliniowości będzie skojarzona z rozmiarem elementu, a więc nie będzie bezpośrednio wskazywać na żaden element detalu (pokazane oznaczenie „bardziej” wg norm ASME). W takim wypadku chodzi dokładnie o prostoliniowość osi w postaci linii środkowej zaobserwowanej. Przy takim oznaczeniu interpretacja jest oczywiście inna niż przy oznaczeniu „do powierzchni”. Tutaj wyraźnie należy kontrolować prostoliniowość „osi”. Inna sprawa jak się do tego zabrać – na pewno nie jest to proste i łatwe zadanie. Fizycznie należy sprawdzić, czy „oś” wałka znajduje się w cylindrycznym polu tolerancji o wskazanej średnicy:

Prostoliniowość „osi”

Powstaje pytanie – czy oznaczenie prostoliniowości elementu typu wałek lub otwór ma praktyczne zastosowanie? Przecież łatwo wyobrazić sobie wałek, który np. ma bardzo „nieprostoliniową” powierzchnię, natomiast prostoliniowość osi utrzymuje się niemal idealnie (np. wałek wygląda jak beczka). Otóż o ile normy pozwalają na takie zapisy to z praktycznego punktu widzenia, nie mają one raczej większego zastosowania a nawet zaleca się aby ich nie stosować. W niektórych normach zakładowych taki zapis jest wręcz zakazany. Przynajmniej bez wymagania maksimum materiału.

Oznaczenie w takiej postaci to już zupełnie co innego:

Prostoliniowość z wymaganiem maksimum materiału.

Tutaj jak wiemy z poprzednich wpisów nie chodzi już o prostoliniowość „osi” a o kontrolę wymiaru MMVS. Tak więc takim zapisem kontrolujemy wymaganie łączne – wymiaru i geometrii wałka. Niekoniecznie należy tutaj badać bezpośrednio prostoliniowość elementu pochodnego (osi) – a nawet nie trzeba. Należy skupić się na efekcie łącznym a więc sprawdzić, czy żaden punkt powierzchni rzeczywistej nie przekroczył powłoki o wymiarze MMVS (VC – Virtual Condition wg ASME). Chodzi oczywiście o interpretację powierzchniową. Oczywiście weryfikacji podlega również rozmiar wałka – sprawdzany dwupunktowo w tym wypadku zarówno wg norm ISO jak i ASME.

Jeden wałek – trzy różne zapisy (bardzo podobne), trzy różne interpretacje. Który zapis wybrać, które oznaczenie będzie odpowiednie? To oczywiście zależy od intencji konstruktora i przeznaczenia danego detalu.

Dodaj komentarz