Baza cząstkowa – w GPS/GD&T jest to dosyć często wykorzystywany zapis. Co to dokładnie znaczy baza cząstkowa? Gdzie i w jakich sytuacjach znajduje zastosowanie? Dokładnie na te pytania znajdziesz odpowiedz w poniższym wpisie.

Otóż baza cząstkowa to nic innego jak baza, z ta różnicą, ze ta baza występuje w postaci punktu, odcinka lub wskazanego obszaru. Dlaczego tak? Ponieważ nie wszystkie detale, które produkujemy posiadają dostatecznie duże płaskie czy cylindryczne  powierzchnie, które można wskazać jako element bazowy i łatwo odtworzyć czy wyznaczyć z nich po prostu bazę. Nawet, gdy detale posiadają wspomniane powierzchnie, te elementy mogą być obarczone dosyć dużym błędem kształtu, który również skutecznie ogranicza możliwość fizycznego wyznaczenia bazy na wyprodukowanym detalu. Tutaj dobrym przykładem są np. odlewy. Innym przykładem są łopatki – tutaj najczęściej układ bazowy uzyskiwany jest z pióra (to wynika z wymagań kostrukcyjno – technologicznych). Ciężko tam szukać powierzchni płaskich. Kolejny powód do stosowania baz cząstkowych to rozmiary detalu – niektóre części są po prostu zbyt duże, aby wykorzystywać cale powierzchnie jako bazy.

Jak zostało wspomniane na samym początku: bazy cząstkowe występują w postaci punktu, odcinka (niekoniecznie jako linii prostej) lub wskazanego obszaru. Baza cząstkowa oznaczona jest  odpowiednim, ustandaryzowanym symbolem:

Jest to litera, odpowiadający jej numer porządkowy (te elementy znajdują się w dolnej części symbolu)  oraz informacje dodatkowe (rozmiar bazy cząstkowej – to w przypadku wskazania bazy jako obszaru).  To, czy dana baza cząstkowa wyznaczona jest w postaci punktu, odcinka, obszaru czy składa się np. z kilku punktów – zależy już od wymagań konstrukcyjnych. Co warto dodać – do opisania pozycji danej bazy cząstkowej wykorzystuje się wymiary nominalne (teoretycznie dokładne). Te wymiary oczywiście nie mają tolerancji, pokazane są aby odpowiednio moc zaprojektować uchwyty czy przyrządy obróbcze lub aby odpowiednio wyznaczyć układ za pomocą np. współrzędnościowej maszyny pomiarowej.

Co ważne – w przypadku projektowania uchwytów czy tez przyrządów odwzorowujących bazy cząstkowe, ich geometria powinna odpowiadać geometrii bazy cząstkowej wskazanej na rysunku (a więc przyrząd powinien mieć geometrię odpowiadającą odpowiednio: punktowi, odcinkowi lub wskazanemu obszarowi). Tak na prawdę punkt czy obszar styku przyrządu czy uchwytu, powinien odpowiadać geometrii wskazanej na rysunku. Jak zaprojektować przyrząd, który będzie stykać się dokładnie w jednym punkcie z rzeczywistym detalem?  Będzie to po prostu sferycznie zakończony kolek. Podobnie odcinek – jak wyznaczyć go fizycznie? Najlepiej poprzez zaprojektowanie miejsca styku jako powierzchni bocznej walca. 

Bazy cząstkowe na rysunek wprowadza się odpowiednio je oznaczając – postać punktu, odcinka czy obszaru musi być wskazana na odpowiednim rzucie czy widoku:

Aby dobrze wskazać bazy cząstkowe na rysunku, należy niekiedy wykorzystać więcej niż tylko jeden rzut (np. dla odcinka w postaci linii), natomiast więcej informacji odnośnie zagadnień baz i baz cząstkowych znajduje się w odpowiednich normach (a więc ISO 5459 lub ASME Y14.5).

W zasadzie oprócz tych różnic, zadanie baz cząstkowych pozostaje takie samo jak baz standardowych – a o tym traktował ten wpis.