Tolerancja nachylenia powierzchni – pomiar.
Tolerancja nachylenia to oczywiście jeden z trzech typów tolerancji kierunku (pozostałe dwa to tolerancja równoległości i tolerancja prostopadłości). Tolerancja nachylenia różni się tym od dwóch pozostałych, iż tutaj pole tolerancji nachylone jest do wskazanego elementu odniesienia (lub układu elementów odniesienia) pod kątem innym niż 90° (i wielokrotności 90°). Oczywiście na rysunku ten kąt musi być zdefiniowany jako kąt nominalny (teoretycznie dokładny).
Dokładnie jak dla równoległości i prostopadłości, najczęściej elementem tolerowanym jest płaszczyzna lub oś. Oczywiście interpretacja wymagania nie różni się niczym od interpretacji wymagania równoległości czy prostopadłości – element sprawdzany (dokładnie najczęściej w postaci osi lub płaszczyzny) musi znaleźć się w polu tolerancji o odpowiednim kształcie, które jest nachylone pod wskazanym kątem do wskazanego układu odniesienia. Tutaj należy zapamiętać: tolerancja nachylenia to nie jest sprawdzanie czy element znajduje się pod wskazanym kątem – czyli nie mierzymy kąta nachylenia. Mierzymy, czy też sprawdzamy, czy element znajduje się w polu tolerancji, które należy „nachylić” (ukierunkować) pod odpowiednim kątem.
Poniższy szkic prezentuje wymaganie nachylenia wskazanej powierzchni do układu baz AB wraz z interpretacją tego wymagania. Wszystkie punkty rzeczywiste wskazanej powierzchni muszą znaleźć się w polu tolerancji, które zbudowane jest z dwóch wzajemnie równoległych płaszczyzn, oddalonych od siebie o wskazaną wartość tolerancji i odpowiednio nachylonych do wskazanego układu odniesienia. Odpowiednio nachylonych tzn. pod kątem 40° do bazy głównej A i 90° do bazy drugorzędnej B. Tylko tyle. Pole tolerancji jest odpowiednio nachylone, jest na odpowiednim kierunku – nie na odpowiedniej pozycji, a więc nachylenie nie kontroluje pozycji sprawdzanego elementu. Natomiast jak najbardziej kontroluje kształt wskazanej płaszczyzny. Kształt w postaci tolerancji płaskości, która jest oczywiście wskazana za pomocą wymagania nachylenia w sposób nie bezpośredni. Innymi słowy – jeżeli ta powierzchnia nie będzie płaska w 0,50mm, to na pewno nie spełni wymagania nachylenia pokazanego w tej ramce tolerancji.
W zasadzie wszystko jest już jasne – pozostał ostatni punkt – jak zweryfikować takie wymaganie po wyprodukowaniu detalu? Otóż można zastosować prosty układ pomiarowy, składający się ze stołu pomiarowego wraz z czujnikiem zegarowym oraz liniału sinusowego. Dokładnie liniał sinusowy pozwala na ustawienie wskazanej powierzchni pod odpowiednim kątem w odniesieniu do wskazanej powierzchni bazowej A. Żądany kąt uzyskuje się poprzez podłożenie pod jeden z wałków liniału stosu płytek wzorcowych o odpowiednim wymiarze. W pokazanym wypadku należy również zadbać o odpowiednie zablokowanie powierzchni odniesienia B, która dodatkowo ogranicza mierzony element. Po ustawieniu detalu w odpowiedniej pozycji pomiarowej, nie pozostaje nic innego jak weryfikacja wymagania poprzez ruch czujnikiem po całej powierzchni w zablokowanej pozycji „0”. Zupełnie tak jak mierzona by była równoległość tej powierzchni do powierzchni stołu pomiarowego. Oczywiście jeżeli różnica wskazań czujnika zegarowego nie przekroczy wartości tolerancji, to weryfikowane wymaganie jest uznane jako zgodne.