System GD&T składa się z kilku podstawowych elementów, które go wyróżniają. Jednym z takich elementów jest wymiar w ramce. Wygląda to mniej więcej tak:

Co dokładnie oznaczają wymiary, które podane są jako wymiary bez tolerancji, dodatkowo znajdują się w prostokątnej ramce? Jakiś czas temu natknąłem się na forum, gdzie poruszono ten temat – kilka cytatów:

„Sprawdzałem w Inventorze, ten sposób oznaczania tolerancji ma nazwę BASIC.”

„W skrócie to oznacza, że wykonawca musi dążyć do ideału, bo projektant nie zakłada odchyłki.” 

„Czy często wykorzystujecie ten sposób tolerowania wymiaru?”

„Ciekawy sposób, pierwszy raz spotkałem się z takim. Tzn. że wymiary w ramkach poza wartością mają jeszcze tolerancje.”

Wymiar w ramce to faktycznie tzw. wymiar „BASIC” (wg ASME) lub Wymiar Teoretycznie Dokładny – „TED” (wg ISO). Jest to nic innego jak wartość liczbowa określająca teoretyczne położenie (w tym przypadku) danego elementu. Konstruktor przekazuje nam informację, gdzie ma się znajdować wykonany otwór. W skrócie – środek otworu ma się znajdować w odległości 25 mm od bazy -B- oraz 25 mm od bazy -C-. Nasuwa się pytanie – gdzie i jaka jest tolerancja dla tak zadanej pozycji otworu?

Tolerancja pozycji tego otworu znajduje się oczywiście w ramce tolerancji – tam dokładnie jest opisane wymaganie położenia tego elementu. Zatem, czy Wymiary Teoretycznie Dokładne nie są tolerowane? Oczywiście, że są. W większości przypadków tolerancja tego wymiaru zapisana jest w ramce tolerancji.

Jak więc w pełni profesjonalnie odczytać pokazane na szkicu wymaganie?

W skrócie: Otwór powinien zostać wykonany w pozycji teoretycznie dokładnej 25 mm od bazy -B- oraz 25 mm od bazy -C-.

Bardziej rozwijając skrót: Oś wykonanego otworu powinna znajdować się w pozycji teoretycznie dokładnej 25 mm od bazy -B- oraz 25 mm od bazy -C-.

Pełne brzmienie pokazanego wymagania: Oś otworu powinna znajdować się w cylindrycznym polu tolerancji o średnicy 0,45 mm. Środek pola tolerancji znajduję się w pozycji teoretycznie dokładnej, opisanej wymiarami nominalnymi 25 mm od bazy -B- oraz 25 mm od bazy -C-. Pole tolerancji musi pozostawać prostopadłe do bazy -A-.

Tak dokładnie należy rozumieć Wymiary Teoretycznie Dokładne – jako pozycję (jeżeli ramka tolerancji pokazuje znaczek pozycji) pola tolerancji, natomiast badany element musi znajdować się w zdefiniowanym polu tolerancji, aby spełnić wymaganie rysunkowe.

Wymiary w ramce to tzw. Wymiary Teoretycznie Dokładne (BASIC). Często używamy również nazwy: „Nominał”. Wymiary te używane są do pokazania teoretycznie dokładnego rozmiaru, kształtu, orientacji lub położenia. Dozwolone odchylenia od „nominału” pokazane są w odpowiedniej ramce tolerancji. 

W przypadku np. wymagania prostopadłości, na rysunku również znajduje się Wymiar Teoretycznie Dokładny dla prostopadłości – opisuje on kierunek pola tolerancji (nie jest bezpośrednio pokazany). Pytanie brzmi – ile (liczbowo) wynosi Wymiar Teoretycznie Dokładny dla wymagania prostopadłości i dlaczego nie jest bezpośrednio pokazany na rysunku?